Ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy Nr 3137) do procedury cywilnej ponownie wprowadzony zostaje odrębny rodzaj postępowania – postępowanie w sprawach gospodarczych.
Zgodnie z założeniami projektodawców nowe przepisy, łączące w sobie regulacje obowiązujące do dnia 3 maja 2012 r. oraz zupełnie nowe rozwiązania prawne, mają przede wszystkim stanowić remedium na zbyt długi czas prowadzenia procesów pomiędzy przedsiębiorcami. Wprowadzane zmiany są więc nakierowane na skrócenie i usprawnienie postępowania dowodowego, co oznacza, że postępowanie to stawia stronom wyższe wymagania niż „zwykły” proces cywilny. Założeniem, z którego wychodzą twórcy projektu jest bowiem profesjonalizm stron, pozwalający na udźwignięcie przez nie większych ciężarów procesowych. Przedsiębiorcy powinni więc co do zasady szybciej przedstawiać twierdzenia i dowody, w tym przede wszystkim dowody z dokumentów, a zeznania świadków traktować jako uzupełnienie materiału, nie mogą skorzystać z niektórych instytucji procesowych etc.
Nie oznacza to jednak, że w projekcie zabrakło takich regulacji, które łagodzą powyższe stanowisko. Takim rozwiązaniem jest możliwość złożenia wniosku z rozpoznanie sprawy o charakterze gospodarczym z pominięciem przepisów z postępowaniu gospodarczym. Jest to więc rodzaj klauzuli opt – out: strona może wypisać się z postępowania odrębnego i przejść na grunt przepisów ogólnych.
Taka decyzja nie wymaga żadnego uzasadnienia i wiąże sąd, a uwzględnieniu omawianego wniosku nie może także sprzeciwić się druga strona.
Podmiotami uprawnionymi do złożenia wniosku są osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz te podmioty, które nie są przedsiębiorcami, ale zgodnie z przepisem wyznaczającym zakres podmiotowy spraw gospodarczych (nowy art. 4582 § 1 k.p.c.) zostały dodane przez ustawodawcę do podstawowego grona uczestników tego postępowania odrębnego. Taka strona - zarówno powód jak i pozwany – może złożyć wniosek z rozpoznanie sprawy w trybie zwykłym, bez stosowania przepisów o rozpoznawaniu spraw gospodarczych (art. 4586 § 1 k.p.c.).
Z omawianego uprawnienia mogą więc skorzystać m.in. następujące kategorie nie-przedsiębiorców: osoby, które zaprzestały już prowadzenia działalności gospodarczej, strony umowy leasingu, z roboty budowlane, osoby odpowiadające za dług przedsiębiorcy, a z przedsiębiorców – osoby wpisane do Centralnej Informacji i Ewidencji Działalności Gospodarczej, w tym wspólnicy spółek cywilnych. Zgodnie z zamierzeniem projektodawców to, czy osoba fizyczna jest przedsiębiorcą sąd powinien z urzędu sprawdzić na stronie internetowej CEIDG (uzasadnienie projektu ustawy, s. 101). Wnosząc pozew przeciwko podmiotowi uprawnionemu do złożenia wniosku należy liczyć się z tym, że proces może toczyć się na zasadach ogólnych.
Strony postępowania nienależące do tego grona nie mają możliwości złożenia wniosku, choćby ich sytuacja była bardzo zbliżona, i obligatoryjnie toczą spory na gruncie przepisów z postępowaniu gospodarczym.
Termin na złożenie wniosku wynosi zaledwie tydzień od doręczenia przez sąd odpowiednich pouczeń lub – jeśli nie jest to wymagane, gdyż strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika – wniosek powinien zostać złożony w pozwie lub w pierwszym piśmie procesowym pozwanego. Po upływie tego okresu uprawnienie wygasa. Czas ten jest więc dość krótki jak na decyzję uwzględniającą wiele istotnych czynników – postępowanie gospodarcze zawiera wiele szczególnych przepisów, w tym modyfikujących ogólne zasady prowadzenia postępowania dowodowego. Można założyć, że większość uprawnionych będzie rezygnować z tego postępowania z ostrożności, na wszelki wypadek. Należy jednak mieć na względzie, że bardziej surowe rygory mogą okazać się dla strony korzystne, a wyłączenie stosowania niektórych instytucji procesowych w postępowaniu gospodarczym może być w interesie tego, komu zależy na szybkim rozstrzygnięciu sprawy.