Nieuczciwa konkurencja może przysporzyć problemów uczciwym przedsiębiorcom przestrzegającym reguł, które obowiązują podmioty funkcjonujące w realiach gospodarki rynkowej, między innymi poprzez narażenie ich na znaczne straty finansowe i utratę renomy. Poniżej przeczytasz, w jakich przypadkach możemy mówić o nieuczciwej konkurencji. Z tego wpisu dowiesz się też, w jaki sposób prawo chroni przedsiębiorców, których dotknął ten problem oraz jakie konsekwencje prawne można ponieść dopuszczając się takich działań.
Uczciwa i nieuczciwa konkurencja w polskim prawie
Zagwarantowana w Konstytucji swoboda prowadzenia działalności gospodarczej jest ograniczana przez przepisy o bardziej lub mniej ogólnym charakterze. Podstawowym zestawem zasad znajdującym zastosowanie we wszystkich rodzajach działalności są te wynikające z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Każdy przedsiębiorca, a niekiedy także inne osoby i podmioty, podlega regulacjom Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, limitującej prawną swobodę konkurowania na rynku i określającej niedopuszczalne formy zachowań. Art. 3 tej ustawy definiuje czyn nieuczciwej konkurencji jako „działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta”.
Kiedy konkurencję uznaje się za nieuczciwą?
Naruszanie reguł konkurencyjnych, które ustawodawca zwalcza, polega więc na podejmowaniu działań sprzecznych z prawem lub dobrymi obyczajami. Wiesz już, że mogą one zagrażać lub wręcz naruszać interes nie tylko innych przedsiębiorców, w tym konkurentów, ale także klientów lub potencjalnych klientów. Zakres ochrony jest zatem szeroki, a adresatem zakazów ustawowych mogą być nie tylko sami przedsiębiorcy, ale także, w niektórych przypadkach, inne osoby. Ustawowa definicja czynu nieuczciwej konkurencji jest uzupełniona przykładami takich czynów, które ustawodawca wprost wprowadził do przepisów.
Oto, co zostało zawarte w art. 3 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji:
„Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.”
Niemniej jednak należy pamiętać, że wiele zachowań sprzecznych z prawem lub dobrymi obyczajami podlega ocenie z punktu widzenia naruszenia lub zagrożenia interesu innych uczestników obrotu i może być uznane za czyn nieuczciwej konkurencji.
Lista czynów zawarta w ustawie, choć obszerna, nie jest wyczerpująca. Zachowania podobne do tych już zakwalifikowanych przez ustawodawcę jako konkurencja nieuczciwa mogą być ocenione zupełnie inaczej, w zależności od tego, czy dochodzi do przekroczenia granic, czy też dane działanie odbywa się w ramach dozwolonego konkurowania.
Między konkurencją uczciwą a zabronioną
Ze względu na powyższe ocena danego zachowania nie powinna mieć charakteru pobieżnego i upraszczającego. Do stwierdzenia, czy doszło do naruszenia przepisu dokładnie opisującego dany czyn, konieczne jest wzięcie pod uwagę wszystkich przesłanek, w tym elementów wyłączających bezprawność, również wprowadzonych do przepisów. Przykładem takiej regulacji może być przepis art. 11 ustawy o nieuczciwej konkurencji, który oprócz opisu, czym jest naruszenie tajemnic przedsiębiorstwa, wskazuje także na to, co nie stanowi takiego naruszenia. Podobne rozwiązanie przyjęto w przepisie art. 12 statuującym czyn niedozwolonej ingerencji w stosunki umowne.
Dodatkowo poprawne odczytanie przepisów wymaga rzetelnej analizy prawnej i znajomości prawa gospodarczego. Przykładowo, zgodnie z art. 15b ustawy „czynem nieuczciwej konkurencji jest wytwarzanie, import, dystrybucja, sprzedaż, najem lub oddawanie do używania pod innym tytułem prawnym oraz posiadanie, w celach zarobkowych, urządzeń niedozwolonych, w rozumieniu przepisów o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym.”
Trudności związane z prawidłowym odczytaniem zakresu zakazów mogą prowadzić do pochopnego zaliczania do sprzecznych z ustawą takich czynów i zachowań, które są elementem normalnej gry rynkowej bez szkody dla konkurencji, a wręcz przeciwnie – z korzyścią dla klientów i innych uczestników obrotu. Kwestionowanie pewnych zachowań tylko z tego względu, że zawierają w sobie element rywalizacji nie znajduje oparcia w przepisach ustawy, gdyż intencją ustawodawcy nie była eliminacja konkurencji jako takiej. Przykładowo nie każde zawarcie umowy z pracownikami innego przedsiębiorcy będzie zakazaną ingerencją w stosunki umowne, podobnie jak nie każde wydłużanie terminów zapłaty niezależnie od harmonogramu dostaw stanowić będzie czyn nieuczciwej konkurencji. Każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie przez pryzmat dwóch głównych przesłanek, sprowadzających się do następujących pytań: czyj interes jest zagrożony i jakie reguły prawne lub zasady dobrych obyczajów zostały naruszone?
Jakich roszczeń możesz się domagać w procesie przeciwko nieuczciwym konkurentom?
W przypadku stwierdzenia rzeczywistego naruszenia przepisów ustawy poszkodowanemu przysługuje ochrona prawna na drodze sądowej. Przedsiębiorcy mający przeczucie, że ich interesy zostały rażąco naruszone bądź zagrożone wskutek nieuczciwej konkurencji mogą skorzystać z usług doradztwa prawnego świadczonych przez kancelarie zajmujące się obsługą prawną firm.
Zgodnie z przepisami pozywający może nie tylko domagać się zaniechania naruszeń i naprawienia szkody, ale także zastosowania innych środków, w zależności od rodzaju popełnionego czynu takich, jak publiczne oświadczenie naruszyciela lub zniszczenie bezprawnie wytworzonych produktów. Ze względu na to, że omawiane przepisy wprowadzono nie tylko w interesie prywatnym (uczestników obrotu), ale także publicznym, oprócz funkcji kompensacyjnej pełnią one także funkcję sankcyjną – mają stanowić rodzaj kary i odstraszać innych.
Zastosowany model ochrony zakłada jednak konieczność podjęcia inicjatywy przez samego pokrzywdzonego i prowadzenia sprawy w kontradyktoryjnym procesie cywilnym. Dokładne zakwalifikowane danego zachowania jako czynu nieuczciwej konkurencji i dobór związanych z nim roszczeń odbywa się na etapie przygotowania pozwu, podobnie jak gromadzenie dowodów przekonujących nie tylko o zaistnieniu danego zachowania, ale także o przesłankach jego sprzeczności z omawianymi przepisami.